چگونه دبی بیابانهای سرکش را مهار میکند؟
بیابانزایی یکی از مشکلات رو به گسترش کلان شهر دبی است. از طرفی کشور امارات سیاستهای نوآورانهای را برای عقب راندن و مهار بیابانها در پیش گرفته است.
بیابانزایی تهدیدی برای تأمین غذا در دبی است. آیا فناوری سبز نوپای این شهر میتواند باعث عقبنشینی شنها شود؟ دبی هرگز با بیابانها بیگانه نبوده است. شلوغترین شهر امارات متحدهی عربی که امروزه به گذرگاه مالی نزدیک به سه میلیون نفر شده است، از یک طرف با دریا و از طرف دیگر با فرشی بینهایت از شن و ماسه احاطه شده است.
شهر دبی در طول ۵۰ سال گذشته داستان موفقیتی بعید را روایت میکند. شهری که از بندرگاهی ماهیگیری به یکی از کلانشهرهای درخشان جهان تبدیل شد؛ اما دبی با وجود تمام این توانمندیها با یک چالش بزرگ روبهرو است: بیابانهای سرکشی که زمینهای حاصلخیز را تهدید میکنند.
کشور امارات تقریباً هم اندازه با کشور پرتغال است؛ اما ۸۰ درصد این کشور از بیابان تشکیل شده است. اکوسیستم امارات تا اندازهای به دلیل بیابانزایی شکننده است. بخش زیادی از زمینهای ارزشمند این کشور درمعرض خطر تغییر شکل قرار دارند. براساس گزارشی دولتی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد: «با افزایش جمعیت و سیستمهای مصرف غذایی، فرسایش زمین و بیابانزایی بیشتر خود را نشان خواهند داد.»
یافتن راهحلهای مؤثر برای مشکلات یادشده به اولویت کشور امارات تبدیل شدهاند. هدف اصلی غلبه بر بیابان نیست بلکه هدف بازیابی بخشهایی از زمین است که حاصلخیزی خود را از دست دادهاند. امارات متحدهی عربی در مقایسه با کشورهای دیگری که از مشکل بیابانزایی رنج میبرند در موقعیت منحصربه فردی قرار دارد. این کشور از منابع مالی موردنیاز برای تقویت ایدهها و نوآوریهایش برخوردار است. بهویژه دبی بهشدت بهدنبال توسعهی فناوری سبز است و سرمایهگذاریهای سنگینی در حمایت از استارتاپهای سبز و مؤسسههای آموزشی فناوری با رویکرد محیطی صورت گرفتهاند.
موجودیت دبی گواهی بر این مسئله است که در صورت وجود حمایت مالی میتوان بسیاری از بلندپروازیها و جاهطلبیها را به واقعیت تبدیل کرد. ذهنیتی که به ساخت شهری روی ماسه کمک کرد امروز میتواند به مبارزه با بیابانزایی و عقب راندن بیابانها کمک کند. در صورت موفقیت میتوان از این راهحلها در سطوح جهانی استفاده کرد.
بیابانزایی نوعی نابودی زمین است که باعث بیحاصل شدن زمین قابل زراعت و حاصل خیز در مناطق خشک و نیمهخشک میشود. این اتفاق معمولاً زمانی رخ میدهد که منابع طبیعی مثل آب و خاک نابارور میشوند بههمیندلیل، زمین کمتر میتواند از پوشش گیاهی محافظت کند. با اینکه بیابانزایی میتواند به صورت طبیعی رخ دهد سرعت آن در امارات متحده و بهطور کلی در سطح جهان به دلیل فعالیتهای انسان از جمله دامداری بیرویه و زراعت متمرکز و توسعهی زیرساخت رو به افزایش است. به گفتهی ویلیام اچ اسکلسینگر، متخصص بیوژئو شیمی و رئیس سابق مؤسسهی مطالعات اکوسیستم کری در نیویورک که بیش از ۳۰ سال در زمینهی مطالعهی بیابانها سابقه دارد:
بیابانزایی زمانی رخ میدهد که زمین و پوشش گیاهی معمولاً در مرزهای بیابانها دچار بیش تنیدگی شوند. نتیجه حاصلخیزی کمتر گیاهان و گذار به انواعی از گیاهان است که کمتر برای فعالیتهای انسانی مفید هستند.
سالانه نزدیک به ۱۲ میلیون هکتار از زمینها بهعنوان پیامد مستقیم خشکسالی و بیابانزایی از بین میروند. این آمار هم ارز با از بین رفتن ۲۰۰۰ زمین فوتبال آمریکایی در هر ساعت است. اگر این زمینها را کنار هم قرار دهید بهطور کلی سرعت گسترش کویرها به ۲۱۰ کیلومتر بر ساعت میرسد.
سرعت گسترش کویرها در سراسر جهان به ۲۱۰ کیلومتر بر ساعت میرسد
در ۲۰ سال گذشته، بخش زیادی از زمینهای ارزشمند امارات متحده از بین رفتند. به نقل از بانک جهانی، امارات متحدهی عربی در سال ۲۰۰۲ دارای ۷۵ هزار هکتار زمین قابل کشت بود اما تا سال ۲۰۱۸ تنها ۴۲۳۰۰ هکتار زمین مزروعی برای آن باقی ماند. دادهها همچنین نشان میدهند که در بازهی زمانی مشابهی، درصد زمینهای کشاورزی امارات متحده از ۷/۹۷ درصد به ۵/۳۸ درصد کاهش یافتهاند.
از طرفی تصمیمگیرندگان در امارات متحده نگراناند با اتمام منابع نفتی یا پائین آمدن ارزش آنها چگونه میتوانند ثروت فعلی خود را حفظ کنند. به گفتهی گوک گونل، استاد دیرینه شناسی دانشگاه رایس تگزاس و مؤلف «فضاپیمایی در بیابان»، کتابی دربارهی انرژی، تغییرات اقلیمی و طراحی شهری در ابوظبی:
از دههی ۲۰۰۰ به دلیل گذار دبی به اقتصاد دانشمحور، تلاش زیادی برای جذب استارتاپهای فناوری صورت گرفته است. در این زمینه سرمایهگذاری در انرژی تجدیدپذیر و فناوری پاک و پایدار همه از واسطههایی برای متنوعسازی اقتصادی هستند.